Từ bao đời nay, hoa mẫu đơn là đề tài bất tận của biết bao tao nhân mặt khách. Trong thi ca, thơ phú người ta thường gọi hoa nầy là “Vua của các loại hoa”, là “Nàng tiên trong các vườn hoa”. Thành phố Lạc Dương bên Trung Quốc được xem như quê hương thứ hai của hoa mẫu đơn. Ở đây có hàng chục vạn cây hoa mẫu đơn thuộc hơn 450 loài với sắc hoa muôn màu muôn vẻ như đỏ, hồng, tía, lam, phấn, lục, đa sắc… và hàng năm ở đây đều có tổ chức cuộc triển lãm hoa. Vào thời nhà Tống, hoa mẫu đơn ở thành Lạc Dương trở thành quán quân trong thiên hạ. Thi nhân Mai Nghiêu Thần người Bắc Tống có viết:
“Lạc Dương mẫu đơn danh phẩm đa,
Tự vi thiên hạ vô năng qua…”
(Mậu đơn Lạc Dương nhiều danh phẩm,
Thiên hạ không đâu có thể hơn)
Ngày nay, nhân dân Lạc Dương vẫn lưu truyền một truyền thuyết về hoa mẫu đơn, rằng năm 691 Công Nguyên, Võ Tắc Thiên (đời Đường) nắm quyền bính được hai năm; một lần ngẫu hứng liền đến thăm vườn thượng uyển của hoàng cung. Đó là một ngày mùa đông lạnh giá, cỏ cây khô héo. Để biểu thị cho uy quyền của mình, bà hạ lệnh qua đêm nay, ngày mai mọi thứ hoa trong hoa viên đều phải nở. Hàng trăm loài hoa, vì sợ lệnh bà nên ngay trong đêm đó đều nẩy lộc, trổ hoa. Hôm sau, Võ Tắc Thiên ra thăm hoa viên, tất cả các loài hoa đều nở cả, duy chỉ có cây mẫu đơn là vẫn khô cành, thưa lá, không thấy nở hoa. Bà nổi cơn thịnh nộ, hạ lệnh nhổ hết cây mẫu đơn trong kinh thành Tràng An và chở ra Lạc Dương đốt cháy. Tuy thế, nhân dân Lạc Dương vẫn yêu thích mẫu đơn và tìm cách lén trồng, chăm sóc và bảo vệ chu đáo để làm sống lại hoa quý hiếm đó. Dần dà, cây mẫu đơn được nhân giống, đưa trồng đi khắp nơi và chủng loại ngày càng phong phú.
Cũng có chuyện kể rằng, ngày xửa, ngày xưa nàng Dao Cơ là con gái út của Tây Thiên Vương Mẫu nghe lời mẹ xuống trần gian giúp vua Vũ trị thủy. Vua Vũ là người tài đức tuyệt vời được nhân dân tôn kính. Nàng Dao Cơ đem lòng yêu vua Vũ nhưng khi ngỏ lời thì Vũ Vương từ chối. Nàng Dao Cơ đau buồn rơi lệ, lạ thay nước mắt của nàng nhỏ xuống hóa thành một loại hoa đẹp lạ lùng. Vua Vũ quý trọng loài hoa đó nên đem về trồng trong chậu ngọc và đặt tên là hoa mẫu đơn.
Duy hữu mẫu đơn chân quốc sắc;
Hoa khai thời tiết động kinh thành.
(Chỉ có mẫu đơn trang quốc sắc;
Mỗi mùa hoa nở rộn kinh thành)
Hoa mẫu đơn còn có các tên khác như: Phú Quý, Lộc Cửu, Thử Cô, Bách Lượng Kim, Mộc Thược Dược ... Nở hoa vào khoảng tháng 2, 3 âm lịch. Hoa mẫu đơn ở Tào Châu nay là huyện Hà Trạch - Sơn Đông là nổi tiếng đẹp và nhiều nhất, nên người ta có câu: "Lạc Dương mẫu đơn giáp thiên hạ; Hà Trạch mẫu đơn giáp Lạc Dương" (Mẫu đơn ở Lạc Dương - Sơn Đông là nhất thiên hạ; Mẫu đơn ở Hà Trach là nhất ở Lạc Dương).
Người ta chia hoa mẫu đơn thành: "Tam loại, lục hình, bát đại sắc" tức là: ba loại (cánh đơn, cánh kép, cánh nhiều lớp), 6 kiếu giáng (Kiểu hoa quỳ (hướng dương), kiểu hoa sen, kiểu hoa hồng, kiểu Bình đầu; kiểu Hoàng quan; kiểu Tú cầu) và tám màu chính (Đỏ, vàng, lục, phấn, tía, lam, tím , trắng).
Trong mỗi loại đều có các phẩm chủng nổi danh, với các tên riêng như: Diêu Hoàng, Ngụy Tử, Triệu Phấn, Đậu Lục, Nhị Kiều, Chưởng Hoa Án, Lê Hoa Tuyết, Triều Dương Hồng, Cát Cân Tử (nghe tên này ..chợt nhớ chuyện Cát Cân trong Liêu Trai Chí Dị ), Nhân Long Tử, Lam Điền Ngọc, Xuân Hồng Kiều Diễm, Quán Thế Mặc Ngọc, Côn Sơn Dạ Quang, Tửu Túy Dương Phi, Nghê Thường Hoán Thái, Anh Lạc Bảo Châu ........

Diễm quán quần phương - Trăm hoa lộng lẫy một cành mẫu đơn